In de zoektocht naar een drastische verbetering van de verkeersveiligheid, kijkt Vlaanderen steeds nadrukkelijker naar de introductie van de Intelligente Snelheidsbegrenzer, beter bekend als ISA (Intelligent Speed Assistance). Terwijl de rest van Europa deze technologie al verplicht stelt voor nieuwe automodellen, is de discussie in Vlaanderen vooral gefocust op de implementatie en de potentiële impact op de vaak te hoge snelheid op onze wegen. De inzet is hoog: het leven van honderden mensen en het bereiken van de ambitieuze doelstellingen van het “Vision Zero”-programma, waarbij het aantal verkeersdoden naar nul moet.

De Dodelijke Feiten: Snelheid als Hoofdoorzaak

De koude cijfers liegen er niet om. Onaangepaste en overdreven snelheid blijft een van de grootste oorzaken van verkeersongevallen met gewonden en dodelijke afloop in Vlaanderen. Experts van verkeersinstituten zoals VIAS schatten dat tot wel 15 procent van alle ongevallen met gewonden in België direct te wijten is aan te hoge of onaangepaste snelheid. Bij dodelijke ongevallen speelt dit zelfs bij één op de drie een bepalende rol.

Het is duidelijk dat de huidige middelen — denk aan flitspalen, trajectcontroles en geldboetes — onvoldoende zijn om het probleem structureel op te lossen. Menselijk gedrag, de neiging om de snelheidslimiet te overschrijden, eist een zware tol in termen van menselijk leed, economisch verlies en subjectieve onveiligheid. Tegen deze achtergrond presenteert ISA zich als een technologische oplossing die het roer kan omgooien.

Wat is ISA en Hoe Werkt het?

ISA is een voertuigtechnologie die de bestuurder ondersteunt bij het naleven van de geldende snelheidslimieten. Het systeem is verre van een simpele ‘vaste’ begrenzer; het is intelligent omdat het dynamisch de toegestane maximumsnelheid bepaalt op basis van verschillende bronnen:

  1. Verkeersbordherkenning (Camera’s): Een camera scant de verkeersborden langs de weg.

  2. GPS-gegevens en Digitale Kaarten: Nauwkeurige digitale snelheidskaarten en GPS-gegevens in het navigatiesysteem.

  3. Infrastructuursignalen: Mogelijkheid om signalen van de wegbeheerder te ontvangen.

Zodra de auto een te hoge snelheid registreert ten opzichte van de limiet, kan ISA op verschillende manieren reageren.

De Drie Typen ISA-systemen:

  • Open Systeem (Waarschuwing): De bestuurder krijgt een visueel en/of auditief signaal (bijv. een geluidssignaal, een knipperend icoon of vibraties in het stuur/gaspedaal). Dit is de minst ingrijpende vorm en de huidige Europese norm.

  • Half-Open Systeem (Ondersteuning): De wagen remt automatisch de snelheid af, maar de bestuurder kan de begrenzing overrulen door het gaspedaal dieper in te drukken (wat cruciaal kan zijn in gevaarlijke inhaalmanoeuvres). Dit gebeurt meestal door de brandstoftoevoer af te breken.

  • Gesloten Systeem (Verplichtend): Het gaspedaal blokkeert volledig wanneer de limiet wordt overschreden en laat de bestuurder geen enkele marge meer om te versnellen. Dit dwingende systeem is momenteel nog niet verplicht in de EU, maar wordt door sommigen gezien als de ultieme stap naar “Vision Zero”.

Europa Dwingt, Vlaanderen Denkt Na

De introductie van ISA is geen louter Vlaamse fantasie, maar een Europese verplichting. Sinds 6 juli 2022 moeten nieuwe gehomologeerde modellen (modellen die voor het eerst op de markt komen) verplicht uitgerust zijn met ISA. Vanaf juli 2024 geldt deze verplichting voor alle nieuwe auto’s die in de EU verkocht worden, ongeacht wanneer het model op de markt kwam.

Hoewel de EU de minder dwingende, uitschakelbare variant heeft opgelegd, ziet de Vlaamse overheid, gesteund door verkeersexperts, ISA als een onmisbare schakel in de verkeersveiligheidsketen. De Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV) heeft al langer gepleit voor de inzet van ISA, en er zijn in het verleden al proefprojecten geweest, zoals het ISA-project in Gent, om de haalbaarheid te onderzoeken.

Britse en andere Europese onderzoeken tonen het enorme potentieel: ISA-systemen kunnen leiden tot een reductie van dodelijke ongevallen variërend van 18% (bij open systemen) tot maar liefst 37% (bij meer gesloten systemen). Dit maakt de technologie potentieel de “nieuwe veiligheidsgordel” van de 21e eeuw.

De Hobbels op de Weg: Controverses en Kritiek

Ondanks de beloofde voordelen is ISA niet zonder controverse. Twee belangrijke pijnpunten domineren het publieke debat en de bezorgdheid van autobouwers en bestuurders.

1. Onbetrouwbare Snelheidsgegevens

De effectiviteit van ISA staat of valt met de nauwkeurigheid van de gegevens. Dit vormt in Vlaanderen een groot probleem:

  • Oude Kaarten: Navigatiesystemen baseren zich vaak op digitale kaarten die niet up-to-date zijn. Zo hanteert een navigatiesysteem van sommige nieuwe wagens in 2025 nog steeds een maximumsnelheid van 90 km/u op gewestwegen, terwijl dit al jaren 70 km/u is.

  • Tijdelijke Wijzigingen: Bij bouwwerven, tijdelijke omleidingen of wisselende snelheden (denk aan spitsstroken) is het risico groot dat de data of de cameralezing foutief is, waardoor de auto onterecht afremt of niet waarschuwt. Een foute lezing van een verkeersbord op een parallelweg kan de snelheid op de snelweg plots onnodig beperken.

2. De Vraag over de Controle van de Bestuurder

Het tweede en meest emotionele bezwaar is het verlies van controle door de bestuurder. Het huidige EU-mandaat staat toe dat ISA wordt uitgeschakeld. Critici beweren dat dit essentieel is voor de veiligheid: in een noodsituatie (bijvoorbeeld om een ongeval te vermijden) moet men snel kunnen versnellen, zelfs als dit de limiet overschrijdt.

Anderen zien het uitzetten als een ontsnappingsroute die het doel van de technologie tenietdoet. De politieke intentie, die door experts zoals het VIAS-instituut wordt gedeeld, is dat naarmate de technologie verbetert en de kaartgegevens nauwkeuriger worden, het systeem in de toekomst moeilijker of onmogelijk zal worden om uit te schakelen. Dit roept fundamentele vragen op over de autonomie van de bestuurder en de grens tussen ondersteuning en overheidscontrole.

De Toekomstvisie: Van Ondersteuning naar Verplichting?

Vlaanderen, met een achterstand op het vlak van verkeersveiligheid in vergelijking met andere Europese regio’s, heeft een dringende behoefte aan baanbrekende maatregelen. ISA is hierin een sleutelfactor. De komende jaren zullen cruciaal zijn. De focus zal liggen op:

  • Het Valideren en Actualiseren van Digitale Snelheidskaarten: Dit is de absolute basisvoorwaarde om foute snelheidsbegrenzingen te vermijden.

  • Het Opzetten van Proefprojecten: Om de betrouwbaarheid van de ISA-systemen in de complexe Vlaamse verkeerssituaties te testen.

  • Een Maatschappelijk Debat: Over de aanvaarding van een technologie die, hoewel levensreddend, de traditionele vrijheid van de bestuurder inperkt.

ISA is meer dan een technologisch snufje; het is een symbool van de verschuiving in verkeersbeleid, waarbij technologie de menselijke fout moet corrigeren. Voor Vlaanderen is het de hoop om het tij te keren en de snelwegen en gewestwegen veiliger te maken, zodat “Vision Zero” ooit meer wordt dan een verre droom. De discussie is nog lang niet afgerond, maar de weg naar verplichte, niet-uitschakelbare intelligente snelheidsbegrenzers lijkt onafwendbaar als we de dodelijke tol van de snelheid willen stoppen.